Το μελάνωμα είναι ένας από τους πιο επιθετικούς καρκίνους με τους ασθενείς να χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας των μεταστάσεών του σε άλλα όργανα.  Το μελάνωμα είναι απολύτως θεραπεύσιμο εάν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα.

1  Τι είναι το μελάνωμα;

Το μελάνωμα είναι ένας τύπος καρκίνου του δέρματος που αναπτύσσεται όταν τα μελανοκύτταρα (τα κύτταρα που δίνουν στο δέρμα το καστανό ή καφέ χρώμα του) αρχίζουν να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα.    Αποτελεί την πιο επιθετική και θανατηφόρα μορφή καρκίνου του δέρματος και είναι πολύ πιο πιθανό να εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος εάν δεν εντοπιστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα.    Το μελάνωμα είναι απολύτως θεραπεύσιμο εάν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα.

Η γνώση του δικού σας δέρματος και των σπίλων του, είναι σημαντική για τον έγκαιρο εντοπισμό του καρκίνου του δέρματος. 

Θα πρέπει να γνωρίζετε το σχήμα και το χρώμα των σπίλων, των κηλίδων, των φακίδων και άλλων σημαδιών στο δέρμα σας, ώστε να παρατηρήσετε τυχόν νέους σπίλους ή αλλαγές σε υπάρχοντες σπίλους.

2 Τι δείχνουν τα στατιστικά

Σε όλο τον κόσμο, εκτιμάται ότι 324.635 άνθρωποι διαγνώστηκαν με μελάνωμα το 2020 και 57.043 άνθρωποι παγκοσμίως πέθαναν από αυτό, σύμφωνα με το Cancer Net.

Στον Δυτικό κόσμο,  το μελάνωμα είναι ο πέμπτος πιο συχνός καρκίνος στους άνδρες αλλά και στις γυναίκες. Το μελάνωμα είναι 20 φορές πιο συχνό στους λευκούς από ότι στους μαύρους. Η μέση ηλικία διάγνωσης είναι τα 65. Πριν από την ηλικία των 50 ετών, περισσότερες γυναίκες διαγιγνώσκονται με μελάνωμα από ότι οι άνδρες.

3 Που μπορεί να εμφανιστεί;

Τα μελανώματα μπορούν να αναπτυχθούν οπουδήποτε στο δέρμα, αλλά είναι πιο πιθανό να ξεκινήσουν στον κορμό (στήθος και πλάτη) στους άνδρες και στα πόδια στις γυναίκες. Ο λαιμός και το πρόσωπο είναι άλλα κοινά σημεία.

Το μελάνωμα μπορεί συχνά να εντοπιστεί νωρίς και κατά συνέπεια να είναι πιο πιθανό να θεραπευτεί. Μερικοί άνθρωποι έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν μελάνωμα από άλλους, αλλά είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι ο καθένας μπορεί να νοσήσει από μελάνωμα.

4 Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Ο παράγοντας κινδύνου είναι οτιδήποτε αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης ασθένειας όπως ο καρκίνος. Οι διαφορετικοί καρκίνοι έχουν διαφορετικούς παράγοντες κινδύνου. Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα και η υπερβολική έκθεση στον ήλιο, μπορούν να αλλάξουν. Άλλα, όπως η ηλικία ή το οικογενειακό σας ιστορικό, δεν μπορούν να αλλάξουν.

Το να έχετε έναν παράγοντα κινδύνου, ή ακόμα και πολλούς παράγοντες κινδύνου, δεν σημαίνει ότι θα πάθετε μελάνωμα. Πολλοί άνθρωποι με παράγοντες κινδύνου δεν εμφανίζουν ποτέ μελάνωμα. Και μερικοί άνθρωποι που το παθαίνουν μπορεί να έχουν λίγους ή καθόλου γνωστούς παράγοντες κινδύνου.

Οι πιο σημαντικοί παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης μελανώματος είναι:

• Υπεριώδης (UV) ακτινοβολία: Η υπέρμετρη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, όπως στις καλοκαιρινές διακοπές, φαίνεται να παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος.
• Υπέρμετρη χρήση τεχνητών πηγών ακτινοβολίας (όπως το σολάριουμ)
• Τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, μάτια και μαλλιά, που καίγονται εύκολα στον ήλιο και μαυρίζουν ελάχιστα, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη μελανώματος.
• Άτομα με μεγάλο αριθμό σπίλων (ελιών) στο δέρμα.
• Ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος.
• Σοβαρά εγκαύματα από τον ήλιο (ιδιαίτερα αν αυτά συνέβησαν κατά την παιδική ηλικία).
• Άλλες κληρονομικές παθήσεις. Άτομα με συγκεκριμένες κληρονομικές γενετικές παθήσεις όπως το ξηρόδερμα pigmentosum, το σύνδρομο Li-Fraumeni, το σύνδρομο Werner και ορισμένα κληρονομικά σύνδρομα καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών, έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος.
• Προηγούμενος καρκίνος του δέρματος.Τα άτομα που είχαν ήδη μελάνωμα έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν άλλα, νέα μελανώματα.
• Φυλή ή εθνικότητα.  Τα ποσοστά μελανώματος είναι περίπου 20 φορές υψηλότερα στους λευκούς από ότι στους μαύρους. Ωστόσο, ένα άτομο οποιασδήποτε φυλής ή εθνικότητας μπορεί να αναπτύξει μελάνωμα.
• Ηλικία. Ενώ η μέση (μέση) ηλικία των ατόμων που έχουν διαγνωστεί με μελάνωμα είναι τα 65 έτη, η διάμεση ηλικία στην οποία τα άτομα διαγιγνώσκονται με μελάνωμα είναι λίγο μεγαλύτερη των 50 ετών. Η διάμεση είναι η μέση, που σημαίνει ότι περίπου οι μισοί από τους ανθρώπους με μελάνωμα διαγιγνώσκονται όταν είναι κάτω των 50 ετών και περίπου οι μισοί διαγιγνώσκονται όταν είναι άνω των 50 ετών. Το μελάνωμα εμφανίζεται σε νεαρούς ενήλικες συχνότερα από ό,τι σε πολλούς άλλους τύπους καρκίνου.

Συστήνεται να γίνεται τακτικός έλεγχος σε υπάρχουσες ελιές/σπίλους, ώστε σε περίπτωση που εντοπίσετε αλλαγή στο μέγεθος, στη μορφή, στο χρώμα να επισκεφθείτε άμεσα τον γιατρό.

5 Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση τεκμηριώνεται μόνο με τη χειρουργική αφαίρεση και την ιστολογική εξέταση της βλάβης με ύποπτα κλινικά χαρακτηριστικά. Η αφαίρεση γίνεται συνήθως  με τοπική αναισθησία. Η ιστολογική εξέταση προσφέρει πληροφορίες ώστε οι γιατροί να σχεδιάσουν την καλύτερη θεραπεία για τον ασθενή.

6 Είναι το μελάνωμα κληρονομικό;

Το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών με μελάνωμα δεν έχει οικογενειακό ιστορικό.  Όμως, πιο στενοί συγγενείς έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν κάποια παρόμοια βλάβη. Γι’ αυτό και συστήνεται σε άτομα που έχουν στο οικογενειακό τους περιβάλλον ασθενή με μελάνωμα, να ξεκινούν νωρίς τις τακτικές προληπτικές εξετάσεις.

7 Μπορεί να προληφθεί ;

Δεν υπάρχει σίγουρος τρόπος πρόληψης του μελανώματος. Υπάρχουν όμως πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε τον κίνδυνο να εμφανίσετε μελάνωμα και άλλους καρκίνους του δέρματος:

• Περιορίστε την έκθεσή σας στις υπεριώδεις ακτίνες (UV). Η προφύλαξη από τον κυριότερο αυτό παράγοντα κινδύνου, είναι πολύ σημαντική. Είτε βρίσκεστε στις διακοπές είτε στην πόλη, πρέπει να εφαρμόζετε απαρέγκλιτα τους κανόνες αντηλιακής προστασίας, για την αποφυγή υπερέκθεσης.
• Φοράτε αντηλιακά ρούχα, όταν πρόκειται να εκτεθείτε στον ήλιο για μεγάλο χρονικό διάστημα, συμπεριλαμβανομένου ενός καπέλου με φαρδύ γείσο που σκιάζει το πρόσωπο, το λαιμό και τα αυτιά.   Συνιστώνται επίσης γυαλιά ηλίου με προστασία UV.
• Χρησιμοποιήστε ένα αντηλιακό ευρέος φάσματος κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες που προστατεύει από την ακτινοβολία UVA και UVB και έχει δείκτη προστασίας από τον ήλιο (SPF) τουλάχιστον 30.
• Αναζητήστε σκιά όταν βρίσκεστε πολλές ώρες σε εξωτερικό χώρο.
• Αποφύγετε την αλόγιστη χρήση σολάριουμ
• Προστατέψτε τα παιδιά από τον ήλιο
• Αποφύγετε την αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού σας συστήματος (όταν είναι δυνατόν): Έχοντας ένα εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος και άλλων τύπων καρκίνου του δέρματος.
• Προσέξτε για μη φυσιολογικούς σπίλους: Ο τακτικός έλεγχος του δέρματός σας μπορεί να σας βοηθήσει να εντοπίσετε τυχόν νέους ή μη φυσιολογικούς σπίλους ή άλλα δερματικά μορφώματα να τα δείξετε στον γιατρό σας πριν καν έχουν την ευκαιρία να μετατραπούν σε μελάνωμα.
• Αυτοεξέταση του δέρματος, μία φορά το μήνα: Σε ένα καλά φωτισμένο δωμάτιο σταθείτε μπροστά από έναν ολόσωμο καθρέφτη. Χρησιμοποιήστε έναν καθρέφτη χειρός για να δείτε τα σημεία που είναι δύσκολο να δείτε, όπως το πίσω μέρος των μηρών σας. Εξετάστε όλες τις περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των παλαμών και των πελμάτων σας, το τριχωτό της κεφαλής, τα αυτιά, τα νύχια και την πλάτη σας (στους άνδρες, η πλάτη είναι ένα κοινό σημείο έναρξης μελανωμάτων). Οι φίλοι και τα μέλη της οικογένειας μπορούν επίσης να σας βοηθήσουν, ειδικά για εκείνες τις δυσδιάκριτες περιοχές, όπως το τριχωτό της κεφαλής και την πλάτη σας.
• Οι τακτικές δερματικές εξετάσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές για άτομα που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο μελανώματος , όπως άτομα με ιστορικό δυσπλαστικού σπίλου, άτομα με ισχυρό οικογενειακό ιστορικό μελανώματος και άτομα που είχαν μελάνωμα στο παρελθόν. Εάν έχετε πολλούς σπίλους, ο γιατρός σας μπορεί να σας συμβουλεύσει να κάνετε χαρτογράφηση σπίλων.

Τα άτομα υψηλού κινδύνου για την εκδήλωση μελανώματος, πρέπει να συμβουλεύονται συχνά τον ιατρό τους, να ενημερώνονται για την ασθένεια, τα συμπτώματά της και τους τρόπους πρόληψης και προστασίας.